पोस्ट नं 261

 पोस्ट नं 261 
*************************
बुद्ध आणि त्यांचा धम्म~
लेखक: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
*************************
पाचवा खंड- संघ
Book V- The Sangh
*************************
भाग पाचवा- उपासकांसाठी विनय
Part V- Vinaya for the Laity
*************************
2. गृहस्थासाठी विनय (ii) 
Vinaya for the Householder
*************************

याविषयीचे बुद्धांचे विचार सिगालासोबतचे त्यांचे संभाषण व त्याला दिलेल्या प्रवचनात आढळून येते. (सिगालोवाद सुत्त)

15) "आळशीपणाच्या सवयीने ओढवणारी *सहा संकटे* म्हणजे, तो म्हणतो, फार थंडी आहे म्हणून मी काम करीत नाही, फार गरमी आहे म्हणून मी काम करीत नाही, अद्यापि अवकाश आहे किंवा आता फार उशीर झाला, म्हणून मी काम करीत नाही; तो म्हणतो, फार भूक लागली आहे म्हणून मी काम करीत नाही, तो म्हणतो, हातात फारच काम आहे म्हणून मी काम करीत नाही. आणि अशा रीतीने जे करायला पाहिजे ते त्याच्या हातून घडत नाही. त्याच्या संपत्तीत भर पडत नाही आणि असलेली संपत्ती हळूहळू नाहीशी होऊ लागते."

16) "व्यवहारी माणसाच्या धर्माने *खऱ्या मित्राची पारख* करण्यास त्याला शिकवले पाहिजे."

17) "मित्र म्हणून म्हणविणारे परंतु वस्तुत: *शत्रू असणारे* असे *चार प्रकारचे लोक* आहेत. लोभी मनुष्य, बोलघेवडा परंतु कृतीने शून्य असा मनुष्य, खुशामत्या मनुष्य आणि उधळ्या वृत्तीचा मनुष्य."

18) "यापैकी *पहिल्या प्रकारचा मनुष्य* बाहेरून मित्रत्व दाखवितो, परंतु आतून तो शत्रूसारखाच वागतो. कारण तो थोडे देतो व मागतो अधिक. केवळ भीतीने तो आपले कर्तव्य करीत असतो. परंतु त्याचा मूळ हेतू स्वार्थ साधणे हा असतो."

19) "जो *बोलघेवडा आहे आणि कृतीच्या नावाने शून्य आहे, असा मनुष्य* कितीही मैत्री दाखवित असला तरी तो शत्रूच मानावा. कारण तो आपल्या गत किंवा भावी काळासंबंधी मोठ्या आत्मीयतेने बोलत असला तरी त्याचा हेतू पोकळ शब्दांनी तुमची कृपा संपादन करायची हा असतो. प्रसंग पडताच मात्र तो आपल्या अंगी सहाय्य करण्याचे सामर्थ्य नाही असे सांगून दगा देतो."

20) *"खुशामती मनुष्य* मित्रासारखा वाटत असला तरी तो शत्रूच समजावा. तो दुष्कृत्ये करण्यास संमती देतो आणि सत्कृत्य त्याला असंमत असते. तो तुमच्या तोंडावर तुमची स्तुती करतो परंतु तुमच्या पाठीमागे दुसऱ्याजवळ तुमची निंदा करतो."

21) "त्याप्रमाणेच *उधळ्या सोबती* मित्रासारखा वाटत असला तरी शत्रूच मानावा. कारण तुम्ही अवेळी रस्त्यावर भटकत असताना तो तुम्हांला सोबत करतो. नाच-तमाशा पाहताना तो तुम्हांला सोबत करतो. तुम्ही द्यूतक्रीडेत, जुगारात मग्न झाला असता तुम्हांला सोबत करतो."

22) *"मन:पूर्वक मैत्री करणारे चार मित्र असतात:-* सहाय्यक, सुखदुःखामध्ये समान मैत्री ठेवणारा, सद्वर्तनाचा सल्ला देणारा आणि सहानुभूती दाखविणारा."

23) *"सहाय्यक हा खरा मित्र मानावा.* कारण तुम्ही बेसावध असताना तो तुम्हाला सावध करतो. तुमचे आपल्या मालमत्तेवर लक्ष नसताना तो तिचे संरक्षण करतो. तुम्ही भयग्रस्त झाले असता तो तुम्हाला आश्रय देतो. तुम्हाला एखादे काम करावयाचे असले की, तुम्हाला ज्याची गरज असेल ते तुम्हांला दुपटीने पुरवितो."

24) *"सुखदुःखामध्ये समान मैत्री ठेवणारा खरा मित्र मानावा.* कारण तो आपली गुपिते तुम्हाला सांगतो. तुमची गुपिते तो गुप्त ठेवतो. तुमच्या अडचणींत तुमचा त्याग करीत नाही. प्रसंग पडला तर तुमच्यासाठी प्राणदान करायला तयार असतो."

25) *"तुम्ही काय केले पाहिजे याचा सल्ला देणारा खरा मित्र मानावा.* कारण तो तुम्हाला दुष्कृत्यांपासून परावृत्त करतो. सतकृत्याला प्रवृत्त करतो. जे पूर्वी कधी ऐकले नाही अशा चार गोष्टी तुम्हाला सांगतो आणि सन्मार्ग दाखवितो."

26) *"तुमच्याबद्दल सहानुभूती दाखविणारा खरा मित्र मानावा.* कारण तो तुमच्या दुःखाने दुःखी होतो. सुखाने आनंदित होतो. तुमची निंदा करणाऱ्यांना तो प्रतिबंध करतो आणि तुमची स्तुती करणाऱ्यांची तो प्रशंसा करतो," असे भगवंत म्हणाले.

27) जो धर्म *मानवधर्म आहे* तो मानवाला षडदिशांची पूजा करण्याऐवजी *आपले आईबाप, शिक्षक, पत्नी, मुले, मित्र, सोबती, नोकरचाकर आणि धर्मगुरू यांचा मान राखायला शिकवितो.*

**********************
For English: See the link in comment section

*************************
क्रमश: .....
रोज वाचा, "बुद्ध आणि त्यांचा धम्म"
पुढील भागात:
भाग पाचवा- उपासकासाठी विनय
*३. पुत्रांसाठी, शिष्यासाठी, विनय*
*************************