पोस्ट नं 257

 पोस्ट नं 257 
*************************
बुद्ध आणि त्यांचा धम्म~
लेखक: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
*************************
पाचवा खंड- संघ
Book V- The Sangh
*************************
भाग चवथा- भिक्खू आणि सामान्य उपासक
Part IV- The Bhikkhu and the Laity
*************************
3. भिक्खूचा धम्म आणि उपासकाचा धम्म 
The Dhamma of the Bhikkhu and the Dhamma of the Upasaka
*************************

1) बौद्ध धर्माचे काही टीकाकार बौद्धधर्म हा धर्मच नव्हे असे म्हणतात.

2) अशा टीकेकडे लक्ष देण्याचे कारण नाही. परंतु त्यांना जर उत्तर द्यावयाचेच असेल, तर ते असे की, बौद्ध धम्म हाच खराखुरा धर्म आहे आणि ज्यांना हे मान्य नसेल त्यांनी आपली धर्माची व्याख्या सुधारली पाहिजे.

But if any reply is to be given, it is that Buddhism is the only real religion and those who do not accept this must revise their definition of religion.

3) दुसरे काही टीकाकार या थरापर्यंत जात नाहीत. ते असे म्हणतात बौद्धधर्म हा केवळ भिक्खूंनी पाळावयाचा धर्म आहे. सामान्य माणसाशी त्याचा संबंध नाही. बौद्धधम्माने सामान्य माणसाला आपल्या कक्षेबाहेर ठेवले आहे.

4) भगवान बुद्धांच्या संवादात भिक्खूचा उल्लेख इतका वारंवार आढळतो की, त्यामुळे बौद्धधम्म हा केवळ भिक्खूचाच धम्म होय, या टीकेला बळकटी येते.

5) म्हणून हा विषय अधिक स्पष्ट करणे जरूर आहे.

6) *भिक्खूचा आणि उपासकाचा धम्म समान होता काय?* किंवा भिक्खूला बंधनकारक असा धम्माचा एक भाग असून तो उपासकाला बंधनकारक नाही, अशी वस्तुस्थिती आहे काय?

7) भगवान बुद्धांनी आपली प्रवचने केवळ भिक्खू संघाला उद्देशून केली आहेत, म्हणून ती केवळ त्यांच्यासाठीच आहेत, उपासकांसाठी नाहीत असे समजण्याचे कारण नाही. भगवान बुद्धांनी जे शिकविले ते दोघांनाही लागू पडणारे आहे.

8). *पंचशील, अष्टांगमार्ग आणि दशपारमिता यांचा उपदेश करताना बुद्धांच्या मनात उपासक होते,* ही त्यांच्या स्वरुपावरूनच लक्षात येण्याजोगी गोष्ट आहे; आणि ते सिद्ध करण्याला कुठल्याही विवेचनाची जरूरी नाही.

9) *"ज्यांनी गृहत्याग केला नाही, जे क्रियाशील गृहस्थी जीवन जगत आहेत, त्यांना पंचशील, अष्टांगमार्ग आणि पारमिता अत्यंत आवश्यक आहेत.* गृहत्याग केलेल्या म्हणजे क्रियाशील गृहस्थी जीवनापासून दूर असलेल्या अशा भिक्खूच्या हातून या त्रयींचे उल्लंघन होणे संभवनीय नाही. ते संभवनीय आहे गृहस्थाच्या बाबतीत."

10) तथागत बुद्धाने आपल्या धर्मोपदेशाला प्रारंभ केला तेव्हा तो उपदेश प्राधान्याने उपासकांनाच उद्देशून असला पाहिजे.

11) तथापि इथे तर्कावर विसंबून राहण्याची आवश्यकता नाही. बौद्ध धम्मावरील टीकेचे खंडन करावयाला प्रत्यक्ष पुरावाही आहे.

12) त्या बाबतीत खालील प्रवचनाकडे लक्ष पुरवावे.

13) एकदा भगवान *श्रावस्ती* येथील *अनाथपिंडिकाच्या जेतवनारामात* राहात असता *धम्मिक आणि इतर 500 उपासक* त्यांच्याकडे गेले. अभिवादन केल्यावर

धम्मिक बाजूच्या आसनावर बसला आणि तथागतांना उद्देशून म्हणाला,

14) *"तथागत, गृहत्याग करणारे भिक्खू आणि गृहस्थ उपासक या दोघांचीही प्रगती करणारा आचार कोणता?"*

15) "इथे भिक्खूंसह बसलेल्या उपासकांना ते मोक्षदायी सत्य ऐकू द्या."

16) तथागत म्हणाले, "ऐका, भिक्खू हो, कान देऊन ऐका, आणि सांगितलेल्या नियमांचे पालन करा."

17) "दुपार झाल्यानंतर भिक्षेसाठी परिभ्रमण करू नका. त्यापूर्वीच योग्य वेळी आपली भिक्षा गोळा करा. अवेळी येणारा अतिथी पाशात गुरफटतो."

18) "अन्नभिक्षा मागण्यापूर्वी रूप, गंध, शब्द, रुची आणि स्पर्श यासंबंधीच्या आसक्तीला आपल्या मनातून काढून टाका."

19) "भिक्षा मिळताक्षणीच एकटेच मागे फिरा आणि एकटेच बसून अविचलित म्हणजे बाह्य गोष्टींमागे न धावणाऱ्या अशा स्थिर चित्ताने विचार करा."

20) "धर्मशील लोकांशी बोलताना, हे भिक्खूहो, भाषणाचा विषय *धम्म* हाच असू द्या."

**********************
For English: See the link in comment section

*************************
क्रमश: .....
रोज वाचा, "बुद्ध आणि त्यांचा धम्म"
पुढील भागात:
भिक्खू आणि उपासक
*३. भिक्खूचा धम्म आणि उपासकाचा धम्म (ii)*
*************************