पोस्ट नं 256

 पोस्ट नं 256 
*************************
बुद्ध आणि त्यांचा धम्म~
लेखक: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
*************************
पाचवा खंड- संघ
Book V- The Sangh
*************************
भाग चवथा- भिक्खू आणि सामान्य उपासक
Part IV- The Bhikkhu and the Laity
*************************
1. भिक्षारुपी बंधन (भिक्षापाश) 
The Bond of Alms
*************************

1) संघ ही सुसंघटित संस्था असून त्याचे सभासदत्व सर्वांनाच मोकळे नव्हते. (Organised Body)

2) केवळ परिव्रज्या स्वीकारल्याने परिव्राजकाला संघाचे सभासदत्व लाभत नसे.

3) उपसंपदा स्वीकारल्यानंतरच परिव्राजक संघसभासद बनत असे.

4) *संघ ही स्वतंत्र संस्था (independent body) होती. प्रत्यक्ष संस्थापकावरही ती अवलंबून नव्हती.*

5) संघ ही स्वायत्त संस्था (autonomous) असून आपल्याला आवडेल, योग्य वाटेल त्याला सभासदत्व देऊ शकत होती. विनय पिटकाच्या नियमाला अनुसरून ती कोणाचेही सभासदत्व काढून घेऊ शके.

6) *भिक्खूला उपासकाशी जोडणारे एकच बंधन म्हणजे भिक्षा.*

7) भिक्खू हा भिक्षेवर अवलंबून होता. भिक्षा घालणारा म्हणजे उपासक.

8). उपासकांची सुसंघटित (organised) अशी व्यवस्था नव्हती.

9) संघात कोणालाही प्रवेश देताना *संघदीक्षा* हा समारंभ करावा लागे.

10) संघदीक्षेमध्ये, *संघप्रवेश त्याप्रमाणेच धम्मप्रवेश* या दोहोंचा अंतर्भाव होई.

11) मात्र ज्यांना धम्मप्रवेश हवा असेल, परंतु संघप्रवेश करावयाचा नसेल त्यांच्यासाठी वेगळी धम्मदीक्षा नसे. संघप्रवेश म्हणजे घर सोडून गृहहीन बनणे.

12) धम्म प्रवेशासाठी धम्मदीक्षा नसणे ही एक गंभीर उणीव होती. ज्या अनेक कारणांनी भारतात बौद्धधर्माचा -हास झाला, त्यांपैकी हे एक कारण आहे.

13) या दीक्षाविधीच्या अभावी उपासक एका धर्मातून दुसऱ्या धर्मात भटकायला मोकळा राहत असे, आणि *अधिक वाईट गोष्ट म्हणजे दोन धर्म एकाच वेळेला आचरण्याची त्याला मुभा मिळत असे.*

 2. परस्परांवरील परिणाम 
Mutual Influence
********************************

1) तथापि धर्माचरणात चुकणाऱ्या उपासकाला मार्गावर आणण्याचे साधन *भिक्षापाश* हे एक होते.

2) यासंबंधीचे *अंगुत्तर-निकायातील नियम* लक्षात घेण्याजोगे आहेत.

3) या नियमांशिवाय, भिक्खूने दुर्वर्तन अथवा दुराचरण केल्यास तत्संबंधी *दुसऱ्या भिक्खूकडे तक्रार करण्याचा उपासकाला सर्वसामान्य अधिकार होता.*

4) अशी तक्रार बुद्धांकडे आल्यावर ते ती पडताळून बघायचे आणि विनयपिटकांतील तत्संबंधीच्या नियमात सुधारणा करायचे जेणेकरून अशा प्रकारचे आचरण परत घडून आल्यास संघाविरुद्ध केलेला अपराध या सदरात ते गणले जाईल.

5) *विनयपिटक हे दुसरे तिसरे काही नसून उपासकांनी केलेल्या तक्रारींचे निवारण व योग्य न्याय आहे.*

The Vinaya Pithaka is nothing but redress of the complaints of the laity.

6) भिक्खू आणि उपासक यांच्यामधील संबंध अशा प्रकारचा होता.

**********************
For English: See the link in comment section

*************************
क्रमश: .....
रोज वाचा, "बुद्ध आणि त्यांचा धम्म"
पुढील भागात:
भिक्खू आणि उपासक
*३. भिक्खूचा धम्म आणि उपासकाचा धम्म*
*************************