पोस्ट नं 248

 पोस्ट नं 248 
*************************
बुद्ध आणि त्यांचा धम्म~
लेखक: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
*************************
पाचवा खंड- संघ
Book V- The Sangh
*************************
भाग दुसरा- भिक्खू: बुद्धाची भिक्खूविषयी संकल्पना
Part II- The Bhikkhu: the Buddha's Conception of Him
*************************
2. भिक्खू आणि तपस्वी (ii) 
The Bhikkhu and the Ascetic
************************

13) "हे निग्रोधा! ह्या आत्मक्लेशाचे तप करणारा माझ्या मते अनेक परीने कलंकित झालेला असतो."

14) "भगवंत, कलंकित कसा?"

15) "निग्रोध, जेव्हा परिव्राजक एखाद्या तपाचे व्रत धरतो, तेव्हा त्यायोगेच संतुष्ट होऊन, आपले ध्येय साधले आहे असे तो मानू लागतो; आणि निग्रोधा, हाच परिव्राजकाला जडणारा दोष आहे."

16) "आणि निग्रोधा, जेव्हा परिव्राजक तपाचे व्रत धरतो, तेव्हा स्वतःला उच्च समजून दुसऱ्यांचा तिरस्कार करू लागतो. हा सुद्धा परिव्राजकीय आचरणातील कलंक आहे."

17) "निग्रोधा, आणि जेव्हा परिव्राजक तपाचे व्रत घेतो तेव्हा तो त्या व्रताने, त्या तपाच्या कल्पनेने उन्मत्त आणि मोहित होऊन निष्काळजी बनतो, हासुद्धा एक कलंकच आहे."

18) "निग्रोधा, जेव्हा तपस्वी परिव्राजक तपाचे व्रत धरतो, तेव्हा त्या योगाने त्याला देणग्या, कीर्ती मिळते, लोकांचे लक्ष त्याच्याकडे लागते. तो आत्मसंतुष्ट होऊन आपले ध्येय मिळाले आहे असे मानू लागतो. हाही परिव्राजकातील कलंकच आहे."

19) "अशा देणग्या, कीर्ती आणि लोकांची नजर आपल्याकडे ओढून घेतल्याने तो परिव्राजक स्वतःला मोठा समजून दुसऱ्याचा द्वेष करू लागतो, हा सुद्धा परिव्राजकाचा दोष आहे."

20) "आणि पुन्हा, हे निग्रोध, दान, देणग्या आणि कीर्ती मिळविल्यावर आणि लोकांचे लक्ष आपल्याकडे वेधून घेतल्यानंतर तो उन्मत्त बनून निष्काळजी होतो. हा सुद्धा तपस्व्यामधला कलंक होय."

21) "आणि पुन्हा, हे निग्रोधा, जेव्हा तपस्वी आपल्या साधनेला प्रारंभ करतो किंवा जेव्हा एखादे व्रत स्वीकारतो तेव्हा अन्नाअन्नात भेद करू लागतो. तो म्हणतो, हे मला योग्य आहे, ते मला योग्य नाही. त्याला जे अयोग्य वाटते त्याचा तो बुद्धिपुरस्सर निषेध करतो. आणि ज्याला जे अन्न योग्य वाटते त्यासंबंधी त्याला लोभ वाटतो. त्याने तो मोहित होतो. त्याचीच तो हाव धरतो. ह्या प्रकारच्या अन्नात काही धोका नाही, हानिकारकता नाही असे मानून तो त्याचा उपभोग घेतो. हाही तपस्व्याच्या ठायीचा कलंक होय."

22) "आणि पुन्हा, हे निग्रोधा, दान, धर्म, कीर्ती, लोकप्रियता, मान यांच्या लोभामुळे तो असा विचार करतो की, 'राजा मला मान देईल, माझा सन्मान करील. त्याचे कर्मचारी, क्षत्रिय, ब्राम्हण, गृहस्थ आणि मोठमोठे आचार्यही मला मान देतील.' हाही तपस्व्याच्या ठायीचा कलंक आहे."

23) "आणि हे निग्रोध, पुन्हा तो तपस्वी एखाद्या संन्याशी अथवा ब्राम्हणासंबंधी कुरकुरू लागतो की, 'तो अमुक मनुष्य सर्व प्रकारच्या अन्नावर आपली उपजीविका करतो. तो कंदमुळे, फळ, शाक आणि धान्य, बी, बिया, जात्यासारख्या आपल्या जबड्याने चघळतो. तरीसुद्धा लोक त्याला पवित्र मानतात.' (दुसऱ्यांना तिरस्करणीय मानण्याची वृत्ती) हा सुद्धा तपस्व्यांच्या ठायी कलंक आहे.

24) "आणि हे निग्रोधा, पुन्हा ज्या वेळी तो तपस्वी एखाद्या श्रमणाचा, ब्राम्हणाचा लोक दानधर्माने मानसन्मान करतात त्या वेळी म्हणतो, सुखोपभोग करणाऱ्या ह्या माणसाचा लोक सन्मान करीत आहेत. दानधर्म करून त्याची पूजा करीत आहेत, आणि मी खरोखर खडतर तप आचरीत असता मला मात्र मान देत नाहीत; दानधर्म करून माझी पूजा करीत नाहीत. अशा रीतीने तो मत्सराधीन होतो आणि लोकांसंबंधी कुरकुर करू लागतो. हा सुद्धा तपस्व्याच्या ठायी कलंक आहे."

25) "आणि हे निग्रोधा, तो तपस्वी रहस्यमय गूढता धारण करतो. तुम्हाला अमुक एक मान्य आहे काय असा आपण प्रश्न केला असता ते अमान्य असूनही तो ते मान्य आहे असे म्हणतो, आणि मान्य असूनही अमान्य आहे असे म्हणतो. अशा रीतीने तो बुद्धिपुरस्सर असत्य भाषण करतो. हाही त्या तपस्व्याच्या ठायीचा कलंक आहे."

26) "आणि हे निग्रोधा, पुन्हा तो तपस्वी क्रोधाधीन होण्याचा आणि शत्रुत्व धरण्याचा संभव आहे. हाही त्या तपस्व्याच्या ठायीचा कलंकच आहे."

27) "आणि हे निग्रोधा, पुन्हा तो तपस्वी ढोंगी आणि फसवा, त्याप्रमाणेच मत्सरी आणि कृपण बनण्याचा संभव आहे. तो कपटी, कावेबाज, निर्दय, पोकळ डौली होतो. दुसऱ्यासंबंधी दुष्ट वासना बाळगून तो त्यांच्या आहारी जातो. भ्रामक मते मनाशी बाळगून दैवी तर्कातील सिद्धांतावर तो श्रद्धा ठेवू लागतो. आपल्या अनुभवांना चुकीचा अर्थ चिकटवू लागतो. लोभी बनून त्यागभावना विसरू लागतो. हाही त्या तपस्व्याच्या ठायीचा कलंक आहे."

28) "निग्रोधा, ह्या सर्व गोष्टी तप आणि आत्मक्लेश ह्यांच्या मार्गातील कलंक आहेत असे तुला वाटत नाही काय?"

29) "होय भगवान! तप आणि आत्मक्लेशाच्या मार्गातील हे सर्व कलंकच आहेत. ह्यापैकी एखाद्याच कलंकाने काय, परंतु सर्वच्या सर्वच कलंकांनी तपस्वी दूषित होण्याचा संभव आहे!"

30) भिक्खूंनी हे कलंक आपल्याला जडू देता कामा नये.

**********************
For English: See the link in comment section

*************************
क्रमश: .....
रोज वाचा, "बुद्ध आणि त्यांचा धम्म"
पुढील भागात:
*३. भिक्खू आणि ब्राह्मण*
*************************