पोस्ट नं 244

 पोस्ट नं 244 
*************************
बुद्ध आणि त्यांचा धम्म~
लेखक: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
*************************
पाचवा खंड- संघ
Book V- The Sangh
*************************
भाग पहिला- संघ
Part I- The Sangh
*************************
3. भिक्खू आणि त्याच्या प्रतिज्ञा 
The Bhikkhu and His Vows
*************************

1) उपासक आणि श्रमणेर शीलप्रतिपालनाच्या अटीने आपणाला बांधून घेतो.

2) भिक्खू शील ग्रहण करतो ते व्रत म्हणून. शीलव्रताचे उल्लंघन करणार नाही अशी त्याला प्रतिज्ञा करावी लागते. उल्लंघन झाल्यास तो शिक्षेस पात्र ठरतो.

3) भिक्खू ब्रम्हचर्याची प्रतिज्ञा करतो.

4) भिक्खू चोरी न करण्याची प्रतिज्ञा करतो.

5) भिक्खू वृथा वल्गना न करण्याची प्रतिज्ञा करतो.

6) भिक्खू जीवहत्त्या न करण्याची प्रतिज्ञा करतो.

7) नियम ज्याची अनुज्ञा देत नाही त्या वस्तू जवळ न बाळगण्याची भिक्खू प्रतिज्ञा करतो.

8). भिक्खूंना खालील आठ वस्तू फक्त जवळ बाळगता येतात:

(1). शरीर आच्छदनासाठी तीन चीवरे; ती म्हणजे

i) कंबरेस गुंडाळण्याचे आंतरवासक,

ii) अंगावर घ्यावयाचे उत्तरासंग आणि

iii) थंडीवाऱ्यापासून रक्षण करण्यासाठी संघाटी हे वस्त्र.

(2). कमरपट्टा (करगोटा)

(3). भिक्षापात्र

(4). वस्तरा

(5). सुई धागा

(6). पाणी गाळण्याचा कपडा.

9) भिक्खू निर्धन राहण्याची प्रतिज्ञा करतो. अन्नासाठी त्याने भिक्षा मागितली पाहिजे. भिक्षेवरच त्याने आपली उपजीविका केली पाहिजे. दिवसातून एकच वेळ त्याने भोजन घेतले पाहिजे. ज्या ठिकाणी संघासाठी विहार बांधला नसेल त्या ठिकाणी त्याने झाडाखाली राहिले पाहिजे.

10) भिक्खू आज्ञापालनाची प्रतिज्ञा करीत नाही. आपल्याहून श्रेष्ठाचा मान राखणे, औपचारिक नम्रता दाखविणे, ह्या गोष्टी श्रमणेराकडून अपेक्षित असतात. भिक्खूची मुक्ती आणि गुरू म्हणून उपयुक्तता ही त्याच्या साधनेवर अवलंबून असते. त्याने वरिष्ठाच्याऐवजी धम्माची आज्ञा पाळावयाची असते. त्याच्या वरिष्ठाजवळ अलौकिक प्रज्ञा अथवा मोक्षदानाचे दैवी सामर्थ्य असते असे तो मानीत नाही. भिक्खूचे अधःपतन अथवा उद्धार हा त्याच्या स्वतःच्या स्वाधीन आहे. म्हणून त्याला विचारस्वातंत्र्य असले पाहिजे.

11) प्रतिज्ञाभंग घडल्यास भिक्खूच्या हातून पाराजिका हा दोष होतो. पाराजिका दोषास शिक्षा म्हणजे संघातून हकालपट्टी करणे.

 *4. भिक्खू आणि धार्मिक दोष* 
The Bhikkhu and Ecclesiastical Offences

1) भिक्खूकडून घडलेला प्रतिज्ञाभंग हा त्याने धम्माविरुद्ध केलेला अपराध असे समजले जाते.

2) या अपराधाशिवाय भिक्खूच्या बाबतीत इतरही काही अपराध मानले जात. त्यांना संघादिसेस अशी संज्ञा होती (ecclesiastical offences)

3) विनयपिटकांत अशा तेरा अपराधांची यादी आढळते.

4) ते अपराध पाराजिका दोषांसारखे आहेत.

 *5. भिक्खू आणि प्रतिबंध* 
The Bhikkhu and Restraints

1) संघादिसेस आणि पाराजिका हे दोष टाळत असतानाच, भिक्खूला काही प्रतिबंध अथवा नियम पाळावे लागत. इतरांसारखा भिक्खू वाटेल ते करू शकत नाही.

2) यापैकी एका प्रतिबंध प्रणालीला निस्सगीय पाचित्तिय अशी संज्ञा असून, त्यात भिक्खूने पाळावयाचे सव्वीस प्रतिबंध समाविष्ट होतात.

3) हे प्रतिबंध चीवरे, लोकरीचा बिछाना, भिक्षापात्र, आणि औषधी या वस्तूंना भेट म्हणून स्वीकारणे- न स्वीकारणे यासंबंधी आहेत.

4) काही प्रतिबंध सुवर्ण आणि रौप्य यांचे दान घेणे वा न घेणे यासंबंधी आहेत. काही नियम संघाला मिळालेली मालमत्ता स्वतः स्वीकारण्याबाबत आणि खरेदी-विक्रीच्या व्यवहाराबाबत आहेत.

5) या प्रतिबंधाच्या उल्लंघनास निस्सगीय म्हणजे परतफेड (restoration) आणि पाचित्तिय म्हणजे पश्चात्ताप व्यक्त करणे (expression of repentance) ह्या शिक्षा सांगितलेल्या आहेत.

6) ह्या प्रतिबंधाशिवाय भिक्खूला पाचित्तिय या नावाचे ब्याण्णव निर्बंध पाळावे लागतात.

 *6. भिक्खू आणि वर्तणूक नियम* 
The Bhikkhu and Good Conduct Rules

1) भिक्खूचे वर्तन चांगले असावे. त्याची चालचलणूक इतरांना आदर्शवत वाटेल अशी असावी.

2) यासाठी तथागत बुद्धांनी शिष्टाचाराचे व शिस्तीचे अनेक नियम केलेले आहेत.

3) शिष्टाचाराच्या वर्तणूक नियमांना (Good Conduct Rules) सेखिय धम्म अशी संज्ञा असून त्यांची संख्या एकंदर पंचाहत्तर आहे.

**********************
For English: See the link in comment section

*************************
क्रमश: .....
रोज वाचा, "बुद्ध आणि त्यांचा धम्म"
पुढील भागात:
*३. भिक्खू आणि दोषपरीक्षा*
*************************