पोस्ट नं 219

 पोस्ट नं 219 
*************************
बुद्ध आणि त्यांचा धम्म~
लेखक: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
*************************
चवथा खंड- धर्म (Religion) आणि धम्म
Book IV- Religion and Dhamma
*************************
भाग तिसरा- बौद्ध जीवनमार्ग
Part III- Buddhist Way of Life
*************************
7. प्रज्ञा, न्याय आणि सत्संगती (ii) 
On Wisdom, Justice and Good Company
*************************

19) अल्पबुद्धीचे, समज कमी असलेले मूर्ख (fools of poor understanding) हे स्वतःचेच शत्रू असतात; कारण ते दुष्कृत्ये करतात आणि त्याची कटू फळे त्यांना कधीतरी चाखावी लागतात.

20) ज्या कर्माबद्दल पश्चात्ताप करावा लागतो आणि ज्याचे फळ रडत भोगावे लागते ते कर्म नीट झाले नाही असेच समजावे.

21) जे कर्म केले असता पश्चात्ताप करावा लागत नाही. आणि ज्याचे फळ आनंदाने भोगता येते, ते कर्म चांगल्या रीतीने झाले आहे असे समजावे.

22) जोपर्यंत दुष्कर्माचे फळ भोगावे लागत नाही तोपर्यंत मूर्खाला ते मधासारखे गोड वाटते; परंतु ते कर्म जेव्हा पक्व होते तेव्हा मूर्खाला दुःख भोगावे लागते.

23) दुष्कर्म सर्वांना माहित झाले की ते दुःखात पर्यवसित होते आणि ते करणाऱ्या मूर्खाचे सुदैव नष्ट होते. फार काय कधी ते त्याचा अंतही करते.

24) मूर्खाला खुशाल खोटी प्रसिद्धी, भिक्खूंमध्ये अग्रमान, विहारात स्वामित्व, लोकांमध्ये सन्मान याची खुशाल हाव धरू द्या.

25) केस पिकले म्हणून काही मनुष्य वडील, ज्येष्ठ ठरत नाही. त्याचे वय कितीही होऊ द्या. त्याला लोक पोकळ डौलाचा म्हातारा म्हणूनच म्हणणार (old- and- vain).

26) जो सत्यवान, सदगुणी, कारुणिक, संयमी, नेमस्त (with moderation), शुद्धाचरणी आणि शहाणा आहे त्यालाच लोक ज्येष्ठ समजतात.

27) कितीही बहुभाषी असला, वर्णाने कितीही सुंदर असला तरीही जो मत्सरी, कृपण, अप्रामाणिक आहे तो सन्मानास व आदरास पात्र ठरत नाही.

28) ज्याच्या ठिकाणी हे सर्व दुर्गुण नाहीत, ज्याचे दुर्गुणाचे आमूलाग्र उच्चाटन झालेले असते, जो द्वेषमुक्त आणि शहाणा असतो तोच सन्माननीय होय.

29) जो सत् (योग्य) आणि असत् (अयोग्य) यात भेद करतो, जो स्वतः विद्वान असून इतरांना मार्ग दर्शवितो, जो स्वतः धम्मरक्षक असून हिंसेऐवजी बुद्धीने आणि धम्माच्या पद्धतीने मार्गदर्शन करतो त्यालाच न्यायी व्यक्ती म्हणतात.

30) फार बोलतो एवढ्यावरूनच कोणीही विद्वान ठरत नाही. *जो धैर्यशील (patient) आहे, जो द्वेष आणि भय यांच्यापासून मुक्त झाला आहे तोच पंडित होय.*

31) फार बोलतो एवढ्यावरुनच कोणी धम्माचा आधारस्तंभ ठरत नाही. जरी माणसाचे ज्ञान अल्प असले तरी जो धम्माला साक्षात पाहतो, जो धम्माची कधीही हेळसांड करीत नाही तोच धम्माचा आधारस्तंभ असतो.

32) माणसाला दूरदर्शी, शहाणा, संयमी सहचारी भेटला तर त्याने त्याचा सहवास करावा. त्याच्याबरोबर आल्या संकटावर मात करावी, आनंदाने परंतु विचारीपणाने त्याची संगत धरावी.

33) जर माणसाला दूरदृष्टीचा, शहाणा, संयमी सोबती लाभला नाही तर त्याने जसा एखादा राजा जिंकलेला प्रदेश मागे सोडून गजराजाप्रमाणे एकटाच पुढे जातो, त्याप्रमाणे त्याने आपला जीवनपथ एकट्यानेच आक्रमावा.

34) एकान्त पत्करला; परंतु मूर्खाची संगत नको. पाप करू नये आणि अगदी थोडक्याच इच्छा ठेवून वनगजाप्रमाणे एकटेच आपला जीवनपथ आक्रमित राहावे.

35) प्रसंग पडेल तर मित्र सुखदायक आहेत. कोणत्याही निमित्ताने केली तरी मौज करणे (enjoyment) सुखदायक आहे. कोणत्याही कारणाने केले असेल, तरी सत्कर्म हे सुखदायक आहे. मरणाची घडी जवळ आली असताना सत्कर्म सुखदायक आहे. दुःखाचा त्याग सुखदायक आहे.

36) जगात मातेची अवस्था सुखकर आहे; पित्याची अवस्था सुखकर आहे. श्रमणाची अवस्था सुखकर आहे.

37) *वार्धक्यातही टिकणारा सदगुण सुखदायक आहे. खोलवर मुळे जाऊन दृढ झालेली श्रद्धा सुखकर आहे. ज्ञानार्जन सुखदायक आहे. पाप टाळणे सुखदायक आहे.*

(Pleasant is virtue lasting to old age, pleasant is a faith firmly rooted; pleasant is attainment of intelligence, pleasant is avoiding of sins.)

38) मूर्खाचा सहवास दीर्घकाळ दुःख देतो. शत्रूच्या सोबतीप्रमाणे मूर्खाची सोबत दुःखदायक आहे. आप्तेष्टांच्या भेटीप्रमाणे सतसंगतीही सुखकर आहे.

39) म्हणून माणसाने शहाण्या, बुद्धीमान, विद्वान, शिक्षित, क्षमाशील, कर्तव्यदक्ष श्रेष्ठाच्या मार्गाने जावे. ज्याप्रमाणे चंद्र नक्षत्रांच्या मार्गाने जातो त्याप्रमाणे अशा प्रज्ञावान सुजनांचे अनुयायी व्हावे.

40) डामडौल, प्रीती आणि आसक्ती ह्यांच्या उपभोगांची कास धरू नका. ज्याच्या ठिकाणी कळकळ व गांभीर्य आहे त्याच्या वाट्याला पुरेसा आनंद येतो. (He who is earnest obtains ample joy.)

41) आंतरिक तळमळीने विद्वान (learned) जेव्हा अंगच्या गर्वाचा निरास करतो तेव्हा तो शहाणपणाच्या एकाहून एक उंच अशा शिखरावर चढून मूर्खाकडे पाहत असतो. दुःखापासून विमुक्त झालेल्या माणसांना पाहात असतो, त्याप्रमाणेच दुःखात मग्न असलेल्या जनसंमर्दाकडे दृष्टिक्षेप करीत असतो.

42) अविचारी माणसांत गंभीर व विवेकशील, निद्रिस्तांत जागृत असा तो शहाणा मनुष्य दुबळ्यांना मागे सारून पुढे सरत असतो.

*************************
For English: See the link in comment section

*************************
क्रमश: .....
रोज वाचा, "बुद्ध आणि त्यांचा धम्म"
पुढील भागात:
*विवेक आणि एकाग्रता*
*************************