पोस्ट नं 167

 पोस्ट नं 167 
*************************
तिसरा खंड- भगवान बुद्धांनी काय शिकविले
Book III- What the Buddha Taught
*************************
भाग चवथा- धम्म म्हणजे काय नाही?
Part IV- What is Not- Dhamma?
2. ईश्वरावर विश्वास हे धम्माचे आवश्यक अंग नव्हे (iv) 
Belief in Ishwara (God) is Not Essentially Part of Dhamma
************************

45) तथागतांचा ईश्वराच्या अस्तित्वाच्या सिद्धांतासंबंधीचा शेवटचा विचार असा होता की, ईश्वराच्या अस्तित्वाच्या सिद्धांतासंबंधी चर्चा करण्यापासून काहीही लाभ नाही.

46) तथागतांच्या मते धर्माचे केंद्र हे मनुष्याचा देवाशी असणारा संबंध यामध्ये नाही. ते माणसामाणसांच्या संबंधात आहे. धर्माचा हेतू सर्व माणसे सुखी होतील अशा रीतीने माणसाशी कसे वागावे हा आहे.

47) तथागत ईश्वराच्या अस्तित्वावरील विश्वासाविरूद्ध असण्याचे आणखीही एक कारण होते.

48) तथागत धार्मिक क्रियाकलापाच्या विरोधी होते. या विरूद्ध असण्याचे कारण म्हणजे हे क्रियाकलाप म्हणजे भ्रामक समजुतीचे आगरच असते. आणि भ्रामक समजुती ह्या अष्टांग मार्गातील महत्त्वाच्या तत्त्वाच्या म्हणजेच सम्मादिठ्ठीच्या शत्रू आहेत. (भ्रामक समजुती सम्यक दृष्टीसाठी हानिकारक आहेत.)

49) तथागतांच्या दृष्टीने ईश्वरावरील विश्वास ही अतिशय भयानक गोष्ट आहे. कारण ईश्वरावरील विश्वास हा पूजा आणि प्रार्थना ह्यांचा उत्पादक आहे. पूजा आणि प्रार्थना यांच्या जरूरीतून पुरोहितपद उत्पन्न होते. आणि पुरोहित हा असा दुष्टबुद्धी आहे की, तो सर्व प्रकारच्या खुळ्या समजुती निर्माण करतो व त्यामुळे सम्मादिठ्ठीचा विकास अशक्य होतो.

50) ईश्वराच्या अस्तित्वावरील विश्वासासंबंधीचे हे विचार व्यवहारी होते पण ते बव्हंशी सैद्धांतिक होते. तथागत जाणत होते की, ते विचार ईश्वराच्या अस्तित्वावरील विश्वासाला एकदम मारक असे नव्हते.

51) तथापि अशी मात्र कल्पना करू नये की, मारक असा विचार त्यांच्याजवळ नव्हता. त्यांनी एक असा विचार मांडला आहे की, तो निःसंदेह ईश्वरावरील विश्वासाचे खंडन करणारा आहे. हा विचार प्रतित्यसमुत्पाद या सिद्धांतात अंतर्भूत आहे.

52) ह्या सिद्धांतानुसार ईश्वर आहे किंवा नाही हा महत्वाचा प्रश्न नाही. त्याचप्रमाणे ईश्वराने ही सृष्टी निर्माण केली किंवा नाही, हाही प्रश्न मुख्य नाही. खरा प्रश्न असा आहे की, निर्मात्यांनी ही सृष्टी कशी निर्माण केली? ईश्वराच्या अस्तित्वावरील विश्वासाचे समर्थन हे जग कसे निर्माण झाले ह्या प्रश्नाच्या उत्तराचा निष्कर्ष आहे.

53) महत्वाचा प्रश्न हा आहे की, ईश्वराने सृष्टी काही पदार्थातून उत्पन्न केली की अभावातून (something out of nothing) निर्माण केली?

54) "काही तरी" हे "काहीच नाही" मधून उत्पन्न केले गेले यावर विश्वास ठेवणे हे शक्य नाही.

55) जर तथाकथित ईश्वराने 'काही तरी' हे 'काही तरी' मधून निर्मिले असे म्हटले तर, ज्या 'काही तरी'तून नवे 'काही तरी' निर्मिले ते निर्मितीपूर्वच अस्तित्वात असले पाहिजे. म्हणून ईश्वराला त्याच्यापूर्वीच अस्तित्वात असलेल्या 'काही तरी' चा निर्माता म्हणता येणार नाही.

56) जर ईश्वराने काही वस्तू निर्माण करण्यापूर्वी 'कोणी तरी' 'काही तरी' निर्मिलेले असेल तर ईश्वराला निर्माता अथवा आदिकारण असे म्हणता येणार नाही.

57) ईश्वराच्या अस्तित्वासंबंधीच्या विश्वासाविरुद्ध तथागतांचा शेवटचा असा हा निर्विवाद विचार होता.

58) ईश्वर हा सर्व सृष्टीचा निर्माता आहे, हा विश्वास तर्कदुष्ट असल्यामुळे तो धम्म नाही. तो विश्वास म्हणजे केवळ असत्यावरील विश्वास ठरतो.

*************************
For English: See the link in comment section

*************************
क्रमश: .....
रोज वाचा, "बुद्ध आणि त्यांचा धम्म"
पुढील भागात:
३. ब्रम्ह–सायुज्यावर आधारीत धर्म हा धम्म नाही.
*************************